Sahaf Ürünleri ve Hukuk

54846 sayılı yasaya ek bir yönetmelik maddesi olarak eklenmesi dileğiyle:

" Sahaflar; Orijinal ve yasal olması kaydıyla, baskı tarihine ve bandrollü olup olmadığına bakılmaksızın hertür 2.EL kitap alım satımı yapabilirler. "

Bu yazımızda mevcut Telif Hakları Yasası Kapsamında Bandrol Uygulamasına İlişkin düzenleme ve sahafların karşılaştığı problemleri gücümüz yettiği kadar dile getirmeye çalışacağız.

Ülkemizde sahaflık mesleği üzerine herhangi bir kanuni düzenleme yapılmamıştır. Sadece 1 Nisan 1999 Tarihinde 5846 sayılı yasada sahaflık ve 2.El kitapçılık zikredilmiştir. 

Lakin günümüzde bu yasada bir takım yeni düzenlemeler, değişiklikler ve eklemelerin yapılması, sahaflık mesleğinin tanımlanması  elzem olmuştur.

Sahaflık günümüzde daha çok ikinci el kitapçılık olarak anılmakta ve bilinmektedir. Hal böyle olunca halkın elindeki her türde kitaplar sahaflar tarafından ya satın alınarak veya takas edilmek sureti ile toplanmaktadır.

Bu kitaplar, dergiler toplumun hafızasını oluşturmaktadır. Yayınların büyük bir bölümü çeşitli yayın evleri tarafından basılarak bir bedel mukabilinde kitap evleri vasıtası ile vatandaşlara ulaşmıştır. Bazı kitaplar ise kamu kurum ve kuruluşları tarafından yayın evlerine bastırılarak ücretsiz olarak vatandaşların, öğrencilerin yararına sunulmuştur. Yine bir kısım kitap ve yayınlar ise başta gazete ve dergiler olmak üzere özel sektördeki kuruluşlar tarafından promosyon olarak bedelsiz insanlarımıza ulaşımı sağlanmıştır.  Bedelsiz dağıtılan yayınların bir bölümü, telif eserleri kanunun ilgili maddesi gereği bandrol yapıştırma mecburiyetinden muaf tutulmuştur.

Bilindiği üzere kitaplarda kültür bakanlığı bandrol uygulaması mecburiyeti 1 Nisan 1999 senesinde başlatılmış, 2001 ve 2006 yıllarında ise kitapçılara ve yayın evlerine; stoklarındaki kitaplar için bandrol verilerek bu uygulama kesinleştirilmiştir. Yazarı, sanatçıyı, yayın evini ve kitap evlerini koruma amaçlı bu çalışma gerekli idi ve yerinde idi.

-        2001 yılında sahaflık hakkında çıkan kanunla 1995 senesi de dahil olmak üzere öncesinde yayınlanmış olan eserler sahaf türü sayılmış ve bandrol uygulaması dışında tutulmuştur.  Halbuki 2006 senesinde kendilerine stoktaki kitapları için bandrol verilen zamana kadar bir çok yayın tüketicile bandrolsüz dağıtılmıştır. 

2006 yılına kadar vatandaşların ellerindeki 2. el kitaplar bandrol muafiyetinde, sahaf türü sayılmalıdır. Kitaplara Bu kanun maddesinde 1995 – 2006 yılları ( geçiş dönemi ) de dâhil edilmelidir. Çünkü bu ara dönemde yayınevleri tarafından basılan bir çok kitapta bandrol yoktu.   Dolayısı ile vatandaşlardan 2. el olarak bu kitapların sahaflara gelişi halen devam etmektedir. Sahafların mağdur edilmemesi yasa karşısında zor duruma düşmemesi için 2001 öncesi basılan kitaplarda sahaf türü eserler arasında sayılmalı bandrol kapsamı dışında tutulmalıdır.

-          Promosyon, hediye ve ücretsiz olarak dağıtılan kitaplarda sahaf türüne eklenmelidir. Zira sahaflar bu eserlerin toplumda yok olup gitmelerini önleyerek büyük bir kültürel kaybın önüne geçmektedirler.

-          Seri olarak, takım halinde basılan eserlerin bir çoğunda sadece ambalajında, kutusunda bandrol olmaktadır. Çoğunu gazetelerin verdiği bu eserler vatandaşlar tarafından sahaflara genellikle kutusuz bazen tam olarak gelse de, parçalı eksik olarak ta gelmektedir. İkinci el, üçüncü el olan bu tür orijinal kitaplarda bandrollü kutu aranması anlamsızdır. Uzman elemanlar bu kitapların, eserlerin orijinal olup olmadığını zaten anlayacaklardır.

2 El olarak sahafa gelmiş, şömizinde bandrol olan kitaplar da vardır. Bu sebeple şömizi zamanla kaybolan, yırtılan bu kitaplar bandrolsüz sayılamaz.

-   Uzmanlık isteyen  kitapçılığın Kitap evlerinin, sahafların yaşatılması için; her türlü kitabın yalnızca kitapçılarda, kırtasiyelerde ve sahaflarda satılmasına izin verilmelidir. Marketlerin, bakkalların, AVM’lerin kitap reyonu açmalarına müsaade edilmemelidir. Buralarda satılan birkaç numune ürün ile koskoca bir sektör yara almaktadır.

Sonuç olarak:  
Kültürümüzün ve toplumsal hafızamızın çöpe ve hurda kağıda gitmemesi için, hem vatandaşa, hem alana,  hem satana manevi ve maddi katkı sağlayan, ülkemiz ekonomisine karınca kararınca katkıda bulunan, bir kısım insanımıza istihdam imkanı veren sahaflık mesleğinin, sahafların hukukumuzda tanımlanması lazımdır. 

Sahafların vatandaşlardan orijinal 2. El her tür promosyon, hediye yada normal yayınları, eğitim kitaplarını, ders kitaplarını, dersane, kurs kitaplarını alıp satmalarına izin verilmelidir.  

Sahafların yaşaması için başta Kültür Bakanlığı olmak üzere ilgili ve yetkili bütün kurumların yukarıda açıklamaya çalıştığımız hususlar da dâhil olmak Telif hakları yasasında bandrol uygulamasına ilişkin kanunda yeniden düzenleme yapılması, acilen kanun hükmünde bir kararname yayınlanması ve diğer iyileştirici teşvik edici çalışmaların uygulamaya geçirilmesi gerekmektedir.

2.5.2015